Πολιτισμός

Λαογραφία

Γνωρίσματα των Κατοίκων
Η Ικαρία, όπως και κάθε τόπος, έχει τα δικά της χαρακτηριστικά γνωρίσματα που συναντώνται σε πολλούς κατοίκους. Είναι ένα νησί αρκετά απόμακρο από τη χερσαία Ελλάδα και οι κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη ναυτιλία, ή με τοπικά επαγγέλματα. Οι δεσμοί τους είναι στενοί και δε συνηθίζουν να παίρνουν τα πράγματα σοβαρά.
Από τους κατοίκους χρησιμοποιείται η έκφραση "το καριώτικο ραχάτι" (ραχατιλίκι) που σηματοδοτεί τους αργούς ρυθμούς με τους οποίους κυλά η ζωή. Αυτό το γνώρισμα συναντιέται σε πολλές περιοχές της Ικαρίας, από τα καφενεία του Αγίου Κηρύκου μέχρι τα ορεινά χωριά όπου ανοίγουν τα μαγαζιά λίγο μετά τη δύση του ηλίου. Παρά ταύτα είναι πολύ κοινωνικοί, φιλικοί και φιλόξενοι. Είναι επίσης χαρακτηριστικό το γεγονός της οικειοθελούς συμβολής των κατοίκων για την ανάπλαση της περιοχής, όπως για παράδειγμα η κατασκευή σκαλοπατιών σε μία πολυσύχναστη παραλία ή παρεμφερή τεχνικά έργα.
Οι ικαριώτες έχουν βαρειά προφορά που θυμίζει αρκετά την κυπριακή αλλά και πολλές ντοπιολαλιές. Συνηθίζουν δε να κόβουν τα πρώτα φωνήεντα (π.χ. Ικαριά > Καριά) και να τονίζουν τα σύμφωνα.

Αριστερές Επιρροές
Η Ικαρία αποτελούσε στα μέσα του 20ου αιώνα τόπο εξορίας για τους αριστερούς ιδεολόγους, λόγω της απόμακρης και βραχώδους φύσης της. Εκείνη την περίοδο, κάθε άλλο όμως παρά εξόριστοι ένιωθαν όπως δηλώνουν αργότερα, καθώς οι κάτοικοι εκείνης της περιόδου τους φιλοξενούσαν μαζικά στα σπίτια τους, τους περιποιούνταν και άκουγαν με προσοχή τις ιδεολογικές τους αξίες. Για χάρη της Ικαρίας έγραψε ο Μίκης Θεοδωράκης και το γνωστό στίχο "...Βράχο, βράχο τον καημό μου..." που αναφέρεται στην βραχώδη Ικαριά. Αυτό το γεγονός είχε ως αποτέλεσμα οι κάτοικοι του νησιού να έχουν εμποτισθεί με την αριστερή ιδεολογία.
Αξιοσημείωτο τουριστικό αξιοθέατο αποτελεί ένας μεγάλος ορεινός βράχος σε απόκρυμνη πλαγία, τον οποίο οι κάτοικοι αποκαλούν "Γεώργιο Παναδρέου", καθώς θυμίζει πολύ το προφίλ του "γέρου της δημοκρατίας".

Ικαριώτικος Χορός
Ιδιαίτερα γνωστός στο πανελλήνιο είναι ο ικαριώτικος χωρός που χορεύεται στα τοπικά πανηγύρια, από τα οποίο ευρέως γνωστό είναι της Αγίας Μαρίνας, ημέρας της απελευθέρωσης του νησιού και του 15 Αύγουστου. Τα τελευταία χρόνια τα πανηγύρια έχουν "ξαναγεννηθεί" με την συμμετοχή της νεολαίας αλλά και των επισκεπτών του νησιού τα καλοκαίρια, καθώς είναι ένα από τα στοιχεία της ιδοτυπίας των Ικαρίων. Στα Καριώτικα πανηγύρια, οι διοργανωτές είναι όλοι εθελοντές του χωριού που μαγειρεύουν (βραστό και ψητό κατσίκι, πατάτες, σαλάτες, κλπ.), σερβίρουν, ενώ η ορχήστρα με κυρίαρχο το βιολί δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στον Καριώτικο χορό. Τα έσοδα χρησιμοποιούνται στην συνέχεια για έργα της κοινότητας του χωριού. Το δυνατό κόκκινο Καριώτικο κρασί συμβάλλει έτσι ώστε πολλά πανηγύρια να έχουν πολύ κέφι και να διαρκούν όλη τη νύχτα. Όλα αυτά συνιστούν πρωτοτυπίες στον Ελλαδικό χώρο κάνοντας τα πανηγύρια της Ικαρίας μοναδικά.
Πανηγύρια δήμου Ευδήλου
05 Μαίου Κάμπος, 21 Μαίου Αυλάκι, Ιούνιος Αγ. Πάντων Δρούτσουλας, 29 Ιουνίου Πλατάνι, 01 Ιουλίου Καραβόσταμο, 17 Ιουλίου Αρέθουσα, 20 Ιουλίου Κοσσοίκια και Πηγή, 26 Ιουλίου Πετροπούλι και Καραβόσταμο, 27 Ιουλίου Φείδως (Αυλάκι), Αύγουστος Εύδηλος, Μαγγανίτης, 6 Αυγούστου Φραντάτο και Δάφνη, 10 Αυγούστου Στελί, 15 Αυγούστου Ακαμάτρα και Καραβόσταμο, 27 Αυγούστου Μάραθο, Το Δεκέμβρη του 2008 (6/12/2008) αναβίωσε έπειτα από πολλά χρόνια το πανηγύρι του Αγίου Νικολάου στον Μαγγανίτη
Πανηγύρια Δήμου Ραχών
10 Φεβρουαρίου Κάλαμος, 23 Φεβρουαρίου Αγ. Πολύκαρπος, 25 Μαρτίου Μαυριανού, 23 Απριλίου Αμάλου, 14 Μαίου Αγ. Ισιδώρου, Μάιος Αρμενιστή, Μάιος Καστανιές (Τραγοστάσι), Ιούνιος Τραπάλου, 24 Ιουνίου Αγ. Ιωάννη (Χριστού Ραχών), 30 Ιουνίου Πέζι, 1 Ιουλίου Μανδριά 20 Ιουλίου Καρές – Προφήτη Ηλία – Βρακάδες, 26 Ιουλίου Καρκιναγρίου, 27 Ιουλίου Αγ. Παντελεήμονα, 6 Αυγούστου Κάλαμος – Χριστός Ραχών, 15 Αυγούστου Γιαλισκάρι – Κουνιάδοι – Λαγκάδα, 27 Αυγούστου Μανδριά, Αύγουστος Βρακάδες, Αύγουστος Αγ. Δημήτριος, 29 Αυγούστου Προεσπέρα, 26 Οκτωβρίου Αγ. Δημήτριος, 7 Ιανουαρίου Προεσπέρα,
Πανηγύρια Δήμου Αγίου Κηρύκου
1η Ιουλίου το πανηγύρι των Αγίων Αναργύρων Θέρμα, 7 Ιουλίου ,το πανηγύρι της Αγίας Κυριακής, Φάρο, 15 Ιουλίου του Αγίου Κήρυκου , Αγ.Κήρυκο, 17 Ιουλίου της Αγίας Μαρίνας,στον Αγιο Κήρυκο, 20 Ιουλίου του προφήτη Ηλία , Γλαρέδο και στο Μηλιοπό, 26 Ιουλίου το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής, τον Ξυλοσύρτη και το Περδίκι, 27 Ιουλίου του Αγίου Παντελεήμονα,Αγιο Παντελεήμονα, 6 Αυγούστου την μεταμόρφωση του Σωτήρος,πανηγύρι Οξέ, 15 Αυγούστου στην κοίμηση της Θεοτόκου, Χρυσόστομος,Παναγιά, Περδίκι και Μονοκάμπι, 27 Αυγούστου του Αγίου Φανουρίου,Αγ. Παντελεήμονα, 29 Αυγούστου του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμμου, Μαυράτο, 8 Σεπτεμβρίου Γέννηση της Θεοτόκου, Πλαγιά, 17 Σεπτεμβρίου το πανηγύρι της Αγίας Σοφίας στο Μονοκάμπι.

Μνημεία

Νας
Αρχαία πόλη όπου κατά την μυθολογία κατοικούσαν οι Ναϊάδες. Στην αρχαιότητα υπήρχε ένα από τα πιο φημισμένα Ιερά, αφιερωμένο στην Ταυροπόλο Αρτέμιδα. Από το αρχαίο λιμάνι σώζεται σήμερα η προκυμαία και το δάπεδο του Ιερού. Βρίσκεται δυτικά του Αρμενιστή. Ο Νάς είναι ευρέως γνωστός ως τόπος εναλλακτικού τουρισμού, με πληθώρα camping να στήνονται στο πράσινο, φιλήσυχο και δροσερό τοπίο.

Οινόη
Αρχαία πρωτεύουσα του νησιού. Ονομάζονταν και Διονυσιάδα. Σώζονται ίχνη από το τείχος που περιέκλειε την πόλη, καθώς και το ερειπωμένο οίκημα της Βυζαντινής περιόδου. Τα ευρήματα ευρίσκονται στην σημερινή περιοχή Κάμπος.

Δράκανο
Αρχαία πόλη που θεωρείται και πατρίδα του Διόνυσου. Βρίσκεται στην περιοχή Φανάρι στο ανατολικότερο σημείο του νησιού. Σήμερα σώζονται ερείπια του αρχαίου κάστρου και πάνω σε ύψωμα ο Πύργος του Δράκανου, κυκλικό οικοδόμημα Αλεξανδρινής εποχής, 4ου π.Χ. αιώνα.

Θερμαί
Πόλη της αρχαιότητας με τις γνωστές ραδιούχες ιαματικές πηγές. Είναι τα σημερινά Θέρμα.

Κάστρο του Κοσκινά
Φρούριο Βυζαντινής εποχής, έργο του 10ου αιώνα, κοντά στο χωριό Κοσοίκια στη βόρεια περιοχή του νησιού. Μέσα στο φρούριο βρίσκεται η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Δοργανά.

Μουσείο Αγίου Κηρύκου
Στο Μουσείο υπάρχουν πολλά αρχαία ευρήματα, αγγεία, στήλες, λίθινα και χάλκινα εργαλεία, αμφορείς που βρέθηκαν στο βυθό της θάλασσας, κ.ά.

Μουσείο Κάμπου
Υπάρχουν αξιόλογα αρχαιολογικά ευρήματα από τα ερείπια της αρχαίας Οινόης, όπως συλλογές από εργαλεία νεολιθικής εποχής, αγγεία όλων των εποχών της αρχαιότητας, πήλινα ειδώλια, ανάγλυφα επιτύμβια, νομίσματα, κ.ά.

Μοναστήρι της Ευαγγελίστριας
Χτίστηκε τον 17ο αιώνα. Βρίσκεται δυτικά του Αγ. Κηρύκου κοντά στον Ξυλοσύρτη. Μέσα στο μοναστήρι βρίσκεται η εκκλησία του Αγ. Μακαρίου.



Μοναστήρι της Παναγίας στο Μουντέ
Μοναστήρι του 13ου αιώνα με τοιχογραφίες και παλιές εικόνες. Βρίσκεται κοντά στο Χριστό Ραχών σε μια μαγευτική καταπράσινη τοποθεσία με εκπληκτική θέα.

Μοναστήρι της Οσίας Θεοκτίστης
Βρίσκεται στο χωριό Πηγή κοντά στον Κάμπο. Η εκκλησία είναι αγιογραφημένη με την τεχνική φρεσκό ακολουθώντας Αγιορείτικη διάταξη.

Ιερά μονή Μαυριανού
Νότια από το Να, στις δυτικές ακτές του νησιού. Αντίκρυ το πέλαγος με υπέροχα ηλιοβασιλέματα.